సుందరకాండమ్ ॥ అథ సుందరకాండమ్ ॥ రామాయ శాశ్వతసువిస్తృతషడ్గుణాయ సర్వేశ్వరాయ బలవీర్యమహార్ణవాయ । నత్వా లిలంఘయిషురర్ణవముత్పపాత నిష్పీడ్య తం గిరివరం పవనస్య సూను: ॥౧॥ చుక్షోభవారిధిరనుప్రయయౌ చ శీఘ్రం యాదోగణై: సహ తదీయబలాభికృష్ట: । వృక్షాశ్చ పర్వతగతా: పవనేన పూర్వం క్షిప్తోర్ణవే గిరిరుదాగమదస్య హేతో: ॥౨॥ శ్యాలో హరస్య గిరిపక్షవినాశకాలే క్షిప్తోర్ణవే స మరుతోర్వరితాత్మపక్ష: । హైమో గిరి: పవనజస్య తు విశ్రమార్థం ఉద్భిద్య వారిధిమవర్ధదనేకసాను: ॥౩॥ నైవాత్ర విశ్రమణమైచ్ఛదవిశ్రమోఽసౌ నిస్సీమపౌరుషబలస్య కుత: శ్రమోఽస్య । ఆశ్లిష్య పర్వతవరం స దదర్శ గచ్ఛన్ దేవైస్తు నాగజననీం ప్రహితాం వరేణ ॥౪॥ జిజ్ఞాసుభిర్నిజబలం తవ భక్షమేతు యద్యత్త్వమిచ్ఛసి తదిత్యమరోదితాయా: । ఆస్యం ప్రవిశ్య సపది ప్రవిని:సృతోఽస్మాత్ దేవాననందయదుత స్వృతమేషు రక్షన్ ॥౫॥ దృష్ట్వా సురప్రణయితాం బలమస్య చోగ్రం దేవా: ప్రతుష్టువురముం సుమనోఽభివృష్ట్యా । తైరాదృత: పునరసౌ వియతైవ గచ్ఛన్ ఛాయాగ్రహం ప్రతిదదర్శ చ సింహికాఖ్యమ్ ॥౬॥ లంకావనాయ సకలస్య చ నిగ్రహేఽస్యా: సామర్థ్యమప్రతిహతం ప్రదదౌ విధాతా । ఛాయామవాక్షిపదసౌ పవనాత్మజస్య సోఽస్యా: శరీరమనువిశ్య బిభేద చాశు ॥౭॥ ని:సీమమాత్మబలమిత్యనుదర్శయానో హత్వైవ తామపి విధాతృవరాభిగుప్తామ్ । లంబే స లంబశిఖరే నిపపాత లంకా- ప్రాకారరూపకగిరావథ సంచుకోచ ॥౮॥ భూత్వా బిడాలసమితో నిశి తాం పురీం చ ప్రాప్స్యన్ దదర్శ నిజరూపవతీం స లంకామ్ । రుద్ధోఽనయాఽశ్వథ విజిత్య చ తాం స్వముష్టి- పిష్టాం తయాఽనుమత ఏవ వివేశ లంకామ్ ॥౯॥ మార్గమాణో బహిశ్చాంత: సోఽశోకవనికాతలే । దదర్శ శింశుపావృక్షమూలస్థితరమాకృతిమ్ ॥౧౦॥ నరలోకవిడంబస్య జానన్ రామస్య హృద్గతమ్ । తస్య చేష్టానుసారేణ కృత్వా చేష్టాశ్చ సంవిదమ్ ॥౧౧॥ తాదృక్చేష్టాసమేతాయా అంగులీయమదాత్తత: । సీతాయా యాని చైవాసన్నాకృతేస్తాని సర్వశ: ॥౧౨॥ భూషణాని ద్విధా భూత్వా తాన్యేవాసంస్తథైవ చ । అథ చూడామణిం దివ్యం దాతుం రామాయ సా దదౌ ॥౧౩॥ యద్యప్యేతన్న పశ్యంతి నిశాచరగణాస్తు తే । ద్యులోకచారిణ: సర్వే పశ్యంత్యృషయ ఏవ చ ॥౧౪॥ తేషాం విడంబనాయైవ దైత్యానాం వంచనాయ చ । పశ్యతాం కలిముఖ్యానాం విడంబోఽయం కృతో భవేత్ ॥౧౫॥ కృత్వా కార్యమిదం సర్వం విశంక: పవనాత్మజ: । ఆత్మావిష్కరణే చిత్తం చక్రే మతిమతాం వర: ॥౧౬॥ అథ వనమఖిలం తద్రావణస్యావలుంప్య క్షితిరుహమిమమేకం వర్జయిత్వాఽఽశు వీర: । రజనిచరవినాశం కాంక్షమాణోఽతివేలం ముహురతిరవనాదీ తోరణం చారురోహ ॥౧౭॥ అథాశృణోద్దశానన: కపీంద్రచేష్టితం పరమ్ । దిదేశ కింకరాన్ బహూన్ కపిర్నిగృహ్యతామితి ॥౧౮॥ సమస్తశో విమృత్యవో వరాద్ధరస్య కింకరా: । సమాసదన్ మహాబలం సురాంతరాత్మనోంఽగజమ్ ॥౧౯॥ అశీతికోటియూథపం పురస్సరాష్టకాయుతమ్ । అనేకహేతిసంకులం కపీంద్రమావృణోద్బలమ్ ॥౨౦॥ సమావృతస్తథాఽయుధై: స తాడితైశ్చ తైర్భృశమ్ । చకార తాన్ సమస్తశస్తలప్రహారచూర్ణితాన్ ॥౨౧॥ పునశ్చ మంత్రిపుత్రకాన్ స రావణప్రచోదితాన్ । మమర్ద సప్తపర్వతప్రభాన్ వరాభిరక్షితాన్ ॥౨౨॥ బలాగ్రగామినస్తథా స శర్వవాక్సుగర్వితాన్ । నిహత్య సర్వరక్షసాం తృతీయభాగమక్షిణోత్ ॥౨౩॥ అనౌపమం హరేర్బలం నిశమ్య రాక్షసాధిప: । కుమారమక్షమాత్మన: సమం సుతం న్యయోజయత్ ॥౨౪॥ స సర్వలోకసాక్షిణ: సుతం శరైర్వవర్ష హ । శితైర్వరాస్త్రమంత్రితైర్న చైనమభ్యచాలయత్ ॥౨౫॥ స మండమధ్యగాసుతం సమీక్ష్య రావణోపమమ్ । తృతీయ ఏష చాంశకో బలస్య హీత్యచింతయత్ ॥౨౬॥ నిధార్య ఏవ రావణ: స రాఘవాయ నాన్యథా । యదీంద్రజిన్మయా హతో న చాస్య శక్తిరీక్ష్యతే ॥౨౭॥ అతస్తయో: సమో మయా తృతీయ ఏష హన్యతే । విచార్య చైవమాశు తం పదో: ప్రగృహ్య పుప్లువే ॥౨౮॥ స చక్రవద్భ్రమాతురం విధాయ రావణాత్మజమ్ । అపోథయద్ధరాతలే క్షణేన మారుతీతను: ॥౨౯॥ విచూర్ణితే ధరాతలే నిజే సుతే స రావణ: । నిశమ్య శోకతాపితస్తదగ్రజం సమాదిశత్ ॥౩౦॥ అథేంద్రజిన్మహాశరైర్వరాస్త్రసంప్రయోజితై: । తతక్ష వానరోత్తమం న చాశకద్విచాలనే ॥౩౧॥ అథాస్త్రముత్తమం విధేర్యుయోజ సర్వదు:సహమ్ । స తేన తాడితో హరిర్వ్యచింతయన్నిరాకుల: ॥౩౨॥ మయా వరా విలంఘితా హ్యనేకశ: స్వయంభువ:। స మాననీయ ఏవ మే తతోఽత్రమానయామ్యహమ్ ॥౩౩॥ ఇమే చ కుర్యురత్ర కిం ప్రహృష్టరక్షసాం గణా: । ఇతీహ లక్ష్యమేవ మే సరావణశ్చ దృశ్యతే ॥౩౪॥ ఇదం సమీక్ష్య బద్ధవత్ స్థితం కపీంద్రమాశు తే । బబంధురన్యపాశకైర్జగామ చాస్త్రమస్య తత్ ॥౩౫॥ అథ ప్రగృహ్య తం కపిం సమీపమానయంశ్చ తే । నిశాచరేశ్వరస్య తం స పృష్టవాంశ్చ రావణ: ॥౩౬॥ కపే కుతోఽసి కస్య వా కిమర్థమీదృశం కృతమ్ । ఇతీరిత: స చావదత్ ప్రణమ్య రామమీశ్వరమ్ ॥౩౭॥ అవైహి దూతమాగతం దురంతవిక్రమస్య మామ్ । రఘూత్తమస్య మారుతిం కులక్షయే తవేశ్వరమ్ ॥౩౮॥ న చేత్ ప్రదాస్యసి త్వరన్ రఘూత్తమప్రియాం తదా । సపుత్రమిత్రబాంధవో వినాశమాశు యాస్యసి ॥౩౯॥ న రామబాణధారణే క్షమా: సురేశ్వరా అపి । విరించశర్వపూర్వకా: కిము త్వమల్పసారక: ॥౪౦॥ ప్రకోపితస్య తస్య క: పుర: స్థితౌ క్షమో భవేత్ । సురాసురోరగాదికే జగత్యచింత్యకర్మణ: ॥౪౧॥ ఇతీరితే వధోద్యతం న్యవారయద్విభీషణ: । స పుచ్ఛదాహకర్మణి న్యయోజయన్నిశాచరాన్ ॥౪౨॥ అథాస్య వస్త్రసంచయై: పిధాయ పుచ్ఛమగ్నయే । దదుర్దదాహ నాస్య తన్మరుత్సఖో హుతాశన: ॥౪౩॥ మమర్ష సర్వచేష్టితం స రక్షసాం నిరామయ:। బలోద్ధతశ్చ కౌతుకాత్ ప్రదగ్ధుమేవ తాం పురీమ్ ॥౪౪॥ దదాహ చాఖిలాం పురీం స్వపుచ్ఛగేన వహ్నినా । కృతిస్తు విశ్వకర్మణోఽప్యదహ్యతాస్య తేజసా ॥౪౫॥ సువర్ణరత్నకారితాం స రాక్షసోత్తమై: సహ । ప్రదహ్య సర్వత: పురీం ముదాన్వితో జగర్జ చ ॥౪౬॥ స రావణం సపుత్రకం తృణోపమం విధాయ చ । తయో: ప్రపశ్యతో: పురీం విధాయ భస్మసాద్యయౌ ॥౪౭॥ విలంఘ్య చార్ణవం పున: స్వజాతిభి: ప్రపూజిత: । ప్రభక్ష్య వానరేశితుర్మధు ప్రభుం సమేయివాన్ ॥౪౮॥ రామం సురేశ్వరమగణ్యగుణాభిరామం సంప్రాప్య సర్వకపివీరవరై: సమేత: । చూడామణిం పవనజ: పదయోర్నిధాయ సర్వాంగకై: ప్రణతిమస్య చకార భక్త్యా ॥౪౯॥ రామోఽపి నాన్యదనుదాతుమముష్య యోగ్యం అత్యంతభక్తిభరితస్య విలక్ష్య కించిత్ । స్వాత్మప్రదానమధికం పవనాత్మజస్య కుర్వన్ సమాశ్లిషదముం పరమాభితుష్ట: ॥౫౦॥ ॥ ఇతి శ్రీమదానందతీర్థభగవత్పాదాచార్యవిరచితే శ్రీమన్మహాభారతతాత్పర్యనిర్ణయే సప్తమోఽధ్యాయ: ॥