అథ కదాచన సుందరనందన-
స్మితముఖేందుదృశాం దయితౌ నృణామ్ ।
మహమితో నిజబంధుముదే ముదా
ప్రయయతుః స్వజనైః సహ దంపతీ ॥ ౧ ॥

స్వజనతాపగమాగమసంగమ-
ప్రతిసభాజితపూర్వకసంభ్రమే ।
అవిదుషీ జననీతి స బాలకః
శరణతో రణతో నిరగాన్నృభిః ॥ ౨ ॥

క్వ ను యియాససి తాత న సాంప్రతం
స్వజనసంత్యజనం తవ సాంప్రతమ్ ।
ఇతి విభుః పథికైరుదితో వ్రజన్
స్మితమనాకులముత్తరమాతనోత్ ॥ ౩ ॥

త్వరితమేత్య స కాననదేవతా-
సదనమత్ర ననామ రమాపతిమ్ ।
అపి తతః ప్రగతో లఘు నారికే-
ల్యుపపదాంతరసద్మగతం చ తమ్ ॥ ౪ ॥

నలిననాభనిభాలనసంమదా-
గమవికస్వరభాస్వరలోచనః ।
జనమనోనయనాంబుజభాస్కరో
రజతపీఠపురం ప్రయయావసౌ ॥ ५ ॥

సుహయమేధగణాతిశయాలవో
హరినమస్కృతయః సుకృతా ఇమాః ।
ఇతి సురైరపి భూసురమండలైః
సమనమత్ స సవిస్మయమీక్షితః ॥ ౬ ॥

న హి హరిం సతతం న నమత్యసౌ
న చ న పశ్యతి నాపి న వందతే ।
అపి తథేతి విధాయ విశేషతః
స నను సాధుజనాన్ సమశిక్షయత్ ॥ ౭ ॥

అనవలోక్య సుతం సుతవత్సలో
మృగయతి స్మ మహీసురపుంగవః ।
ముహురపృచ్ఛదముష్య గతిం నరాన్
పథి పథి ప్రగతోఽనుపదం ద్రుతమ్ ॥ ౮ ॥

జనసదాగతిసూచితవర్త్మనా
ప్రతిపదం వ్రజతా పరయా తృషా ।
ద్విజమహామధుపేన మనోహరం
స్మితమలాభి సుతాననవారిజమ్ ॥ ౯ ॥

విరహదూనతయోద్గమనోన్ముఖం
న్యరుణదశ్రు పురా స యయోర్దృశోః ।
అథ తయోః ప్రమదోత్థితమప్యదః
ప్రతినిరుధ్య గిరం గురురబ్రవీత్ ॥ ౧౦ ॥

అయి సుతేదముదాహర తత్త్వతో
నను సమాగతవానసి సాంప్రతమ్ ।
స్వజనతారహితస్య తు కోఽత్ర తే
సహచరోఽర్భక దీర్ఘతమే పథి ॥ ౧౧ ॥

జనకవాచమిమామవధారయన్
కలముదాహరదంబురుహేక్షణః ।
స్వపదమావ్రజతో వ్రజతోఽప్యతో
నను సఖా మమ కాననగో విభుః ॥ ౧౨ ॥

తదితరాయతనాత్తు యదాఽగమం
కృతనతిః ఖలు తత్ర హరిః సఖా ।
అహమిహాపి మహేంద్రదిగాలయం
ప్రణతవానుత యావదధీశ్వరమ్ ॥ ౧౩ ॥

అపి తతోఽహముపేత్య సహామునా
భగవతేఽత్ర సతే ప్రణతిం వ్యధామ్ ।
ఇతి నిగద్య విభాతి శిశుః స్మ వి-
స్మితసభాజనచీర్ణసభాజనః ॥ ౧౪ ॥

విరహితస్వజనం చరణప్రియం
వివిధభూతభయంకరవర్త్మని ।
అయి కృపాలయ పాలయ బాలకం
లఘుశుభస్య మమేత్యనమద్ ద్విజః ॥ ౧५ ॥

తముపగృహ్య సుతం సుతపోనిధిః
గృహమసౌ గృహీణీసహితో యయౌ ।
ఉదయతీతి హి బాలదివాకరే
స్మితమభూత్ సుజనాననవారిజమ్ ॥ ౧౬ ॥

వరవిమానగిరావపి చండికా
శిశుమహో జననీ తమలాలయత్ ।
అపరథా పరితుష్టమనాః కథం
చిరమిహైష వసేద్విసహాయకః ॥ ౧౭ ॥

సకలశబ్దమయీ చ సరస్వతీ
సతతమానమతి స్వయమేవ యమ్ ।
ద్విజవరోఽథ కదాచన మాతృకాః
కిల సుతం పరిచాయయతి స్మ తమ్ ॥ ౧౮ ॥

లిపికులం నను తాత గతే దినే
లిఖితమేవ పునర్లిఖితం కుతః ।
ఇతి నిజప్రతిభాగుణభావితం
హరిపదస్య వచస్తమనందయత్ ॥ ౧౯ ॥

శిశురసౌ ప్రతిభాంబుధిరిత్యలం
జనమనోవచనగ్రహపీడనా ।
న భవతాదితి తం విజనస్థలే
స్వతనయం సమశిక్షయదేషకః ॥ ౨౦ ॥

మహవతా స్వజనేన సమీరిత-
స్వజననీసహితేన కదాచన ।
రుచిరవాచనయాఽర్చితవాక్ఛ్రియా
ప్రతియయే ప్రభుణా ఘృతవల్ల్యపి ॥ ౨౧ ॥

పరిషదా నితరాం పరివారితః
శివపదః కిల ధౌతపటోద్భవః ।
ఇహ కథాం కథయన్ దదృశే తతః
పృథుధియా పృథుకాకృతినాఽమునా ॥౨౨ ॥

ఇదమువాచ విచారవిచక్షణః
శుచి వచః శనకైః స జనాంతరే ।
అపరథా కథితం కథక త్వయా
నను మతాన్మహతామితి సస్మితమ్ ॥ ౨౩ ॥

అగణయన్న శివం జనతా తదా
సవచనే వసుదేవసుతాహ్వయే ।
ముఖరమిచ్ఛతి కో మృగధూర్తకం
ప్రకృతహుంకృతసింహశిశౌ సతి ॥ ౨౪ ॥

అథ కథాం కథయేతి తదా జనే
గదితవత్యుచితార్థముదాహరత్ ।
స సమలాల్యత విస్మయిర్భిర్నరై-
రపి సురైర్విజయాంకురపూజకైః ॥ ౨५ ॥

స జననీసహితో జనకం గృహే
ప్రగతవాంస్తముదంతమవేదయత్ ।
నిగద తాత శివః కథకః స కిం
వితథగీరథవాఽహమితీరయన్ ॥ ౨౬ ॥

నను సుతావితథం కథితం త్వయే-
త్యముముదీర్య సవిస్మయమస్మరత్ ।
ప్రకృతితః కృతితా ఖలు మే శిశోః
మదధినాథదయోదయజేత్యసౌ ॥ ౨౭ ॥

కథయతాం ప్రథమే కథయత్యలం
స్వజనకే జనసంఘవృతే కథామ్ ।
సకలలోకమనోనయనోత్సవః
చతురధీః స కదాచిదవాచయత్ ॥ ౨౮ ॥

వివిధశాఖిపదార్థనివేదనే
లికుచనామ్ని తదాఽనుదితార్థకే ।
కిమితి తాత తదర్థమవర్ణయన్
కథయసీతి శనైరయమబ్రవీత్ ॥ ౨౯ ॥

అవదతీతి పితర్యపి చోదితే
ప్రతిబుభుత్సుషు తత్ర జనేష్వపి ।
అయముదీర్య తదర్థమవాప్తవాన్
పరిషదో హ్యసమానసుమాననామ్ ॥ ౩౦ ॥

బహువిధైశ్చరితైరితి చారుభిః
సకలలోకకుతూహలకారిణమ్ ।
ద్విజవరేణ వయస్యుచితే స్థితం
తముపనేతుమనేన దధే మనః ॥ ౩౧ ॥

సముచితగ్రహయోగగుణాన్వితం
సమవధార్య ముహూర్తమదూషణం ।
ప్రణయబంధురబాంధవవానసౌ
ద్విజకులాకులముత్సవమాతనోత్ ॥ ౩౨ ॥

వివిధవేదతయా విజిహీర్షవో
వదనరంగపదేఽస్య చిరాయ యాః ।
సురవరప్రమదా అపి సప్రియా
అభిననందురహో వియతో మహమ్ ॥ ౩౩ ॥

విహితసాధనసాధితసత్క్రియో
జ్వలనముజ్జ్వలధీర్జ్వలయన్నయమ్ ।
ఉపనినాయ సుతం సమలంకృతం
కుశలినం కుశలీకృతశీర్షకమ్ ॥ ౩౪ ॥

పరిచరాగ్నిగురూ చరితవ్రతః
సుచరణః పఠ సాధు సదాగమాన్ ।
ఇతి గురోసిజగద్గురుశిక్షణే
స్ఫుటమహాసి సురైః కృతసాక్షిభిః ॥ ౩५ ॥

జితకుమారగుణం సుకుమారకం
నిజకుమారమవేక్ష్య నిరంతరమ్ ।
సముచితాచరణే చతురం స్వతః
క్షితిసురో ముదమాయత శిక్షయన్ ॥ ౩౬ ॥

సపటఖండమకించనవత్ క్వచిత్
స్వవిభవానుచితం చరణాదికమ్ ।
భువనభర్తురహో స్వనిగూహనం
సురసభాసు కుతూహలమాతనోత్ ॥ ౩౭ ॥

అవిరలైర్గరలోష్మభిరాకులీ-
కృతసమస్తజనో విచచార యః ।
క్వచిదముం నిజిఘాంసురశాంతిమాన్
ఉపససర్ప స సర్పమయోఽసురః ॥ ౩౮ ॥

త్వరితముద్యతవిస్తృతమస్తకః
ప్రతిదదంశ యదైనమవిక్షతమ్ ।
ప్రభుపదారుణచారుతరాంగులీ-
విహృతిపిష్టతనుః ప్రతతామ సః ॥ ౩౯ ॥

గరుడతుండమివ ప్రతిపన్నవాన్
ద్విజకుమారపదం స మమార చ ।
సముచితం చరితం మహతామిదం
సుమనసో మనసేష్టమపూజయన్ ॥ ౪౦ ॥

గిరిశగుర్వమరేంద్రముఖైశ్చ య-
చ్చరణరేణురధారి సురాధిపైః ।
క్షితిసురాంఘ్ర్యభివందనపూర్వకం
స విదధేఽధ్యయనం ఛలమానుషః ॥ ౪౧ ॥

కరతలే ఖలు కందుకవత్ సదా
సకలయా కలయా సహ విద్యయా ।
అరిధరేణ సమం స్ఫురితం గురోః
మనసి తస్య విడంబయతో జనాన్ ॥ ౪౨ ॥

అనధికైరధికైశ్చ వయస్యథో
బహుభిరధ్యయనోపరమాంతరే ।
అనికటే వటుభిః పటుభిర్గురోః
స విజహార సుఖీ సఖిభిః సమమ్ ॥ ౪౩ ॥

పదముదీర్య జవేన యియాసితం
ద్రుతసఖేష్వభవత్ స పురఃసరః ।
అయమయత్నతయేతి న విస్మయో
నను మనోజవజిత్ పవనో హ్యసౌ ॥ ౪౪ ॥

ప్లవనతేజసి హంత న కేవలం
విజితవాన్ స తదా సకలాన్ జనాన్ ।
ప్రభునిదేశకరో హనుమత్తనౌ
నను జిగాయ స వాలిసుతాదికాన్ ॥ ౪५ ॥

జలవిహారపరాజయిభిః స్పృధా
సఖిభిరీరితవారిపరిశ్రితమ్ ।
వదనమాకులలోచనమాదధే
స్మితమముష్య హి కంచన విభ్రమమ్ ॥ ౪౬ ॥

స శనకైర్బలినోఽయుగపద్గతాన్
ప్రవిహృతేషు సఖీన్ నిరపాతయత్ ।
అశనకైర్యుగపత్ప్రకృతాహవాన్
సహసితో ద్విజసూనురయత్నవాన్ ॥ ౪౭ ॥

గ్రహణనిగ్రహణే గ్రహణే ధృఢే
గురుభరోద్ధరణాదివిధౌ పటౌ ।
ఇహ విభావుపచారధియా నృణాం
ఋతమయం నను భీమ ఇతీరితమ్ ॥ ౪౮ ॥

విహరతీతి పఠత్యపి న స్ఫుటం
స్వగృహగామిని చాద్రుతమాయతి ।
పరితుతోష న తత్ర జగద్గురౌ
స కిల పూగవనాన్వయజో ద్విజః ॥ ౪౯ ॥

అథ కదాచన సోఽధ్యయనాంతరే
తమవదత్ కుపితోఽన్యమనస్వినమ్ ।
పఠసి నో శఠ తే సఖిభిః సమం
కిమితి నిత్యముదాసితధీరితి ॥ ५౦ ॥

గుణనికా చరణాదికగోచరా
న మమ హృద్దయితేత్యుదితేఽమునా ।
వద విశారదవాద యథేప్సితం
త్వముపరీత్యవదద్ధరణీసురః ॥ ५౧ ॥

సకలలక్షణశిక్షణమూలభూః
శ్రుతిసమామననం స్ఖలనోజ్ఝితమ్ ।
న ఖలు కేవలమస్య గురోర్వ్యధాత్
సుమనసామపి తత్ర కుతూహలమ్ ॥ ५౨ ॥

ప్రియవయస్యశిరోగురువేదనామ్
అశమయత్సహజామపి దుస్సహామ్ ।
స విపినే విజనే ముఖవాయునా
శ్రవణగోచరితేన కదాచన ॥ ५౩ ॥

అధిగతోపనిషచ్చ సకృచ్ఛ్రుతా
ప్రకటభాగవతీతి న విస్మయః ।
అధిగతా నను జాత్వపి న శ్రుతాః
ప్రతిభయా శ్రుతయః శతశోఽమునా ॥ ५౪ ॥

సాక్షాదథోపనిషదో విభురైతరేయ్యాః
పాఠచ్ఛలేన విజనేఽర్థరసాన్ బ్రువాణః ।
అధ్యాపకాయ వితతార విమోక్షబీజం
గోవిందభక్తిముచితాం గురుదక్షిణాం సః ॥ ५५ ॥

అయి స్వామిన్ దుష్టాన్ దమయదమయ
వ్యక్తమచిరాద్
గుణాన్ గూఢాన్ విష్ణోః కథయకథయ స్వాన్
ప్రమదయన్ ।
తదానందం తన్వన్నితి సుమనసాం సోఽనుసరతాం
అనుజ్ఞామాదత్త త్రిభువనగురుర్బ్రాహ్మణగురోః ॥ ५౬ ॥

॥ ఇతి శ్రీమత్కవికులతిలకశ్రీత్రివిక్రమపండితాచార్యసుత శ్రీనారాయణపండితాచార్యవిరచితే శ్రీమత్సుమధ్వవిజయే మహాకావ్యే ఆనందాంకే తృతీయః సర్గః ॥