पुरुषोत्तमयोगः
अथ पुरुषोत्तमयोगः
ऊर्ध्वमूलमधः शाखमश्वत्थं प्राहुरव्ययम् ।
छंदांसि यस्य पर्णानि यस्तं वेद स वेदवित्	॥१॥
अधश्चोर्ध्वं प्रसृतास्तस्य शाखाः 
गुणप्रवृद्धा विषयप्रवालाः ।
अधश्च मूलान्यनुसंततानि 
कर्मानुबंधीनि मनुष्यलोके	॥२॥
न रूपमस्येह तथोपलभ्यते 
नांतो न चादिर्न च संप्रतिष्ठा ।
अश्वत्थमेनं सुविरूढमूलं
असंगशस्त्रेण दृढेन छित्वा	॥३॥
ततः परं तत्परिमार्गितव्यं 
यस्मिन् गता न निवर्तंति भूयः ।
तमेव चाद्यं पुरुषं प्रपद्ये 
यतः प्रवृत्तिः प्रसृता पुराणी	॥४॥
निर्मानमोहा जितसंगदोषाः 
अध्यात्मनित्या विनिवृत्तकामाः ।
द्वंद्वैर्विमुक्ताः सुखदुःखसंज्ञैः 
गच्छंत्यमूढाः पदमव्ययं तत् ॥५॥
न तद्भासयते सूर्यो न शशांको न पावकः ।
यद्गत्वा न निवर्तंते तद्धाम परमं मम	॥६॥
ममैवांशो जीवलोके जीवभूतः सनातनः । 
मनःषष्ठानींद्रियाणि प्रकृतिस्थानि कर्षति	॥७॥
शरीरं यदवाप्नोति यच्चाप्युत्क्रामतीश्वरः ।
गृहीत्वैतानि संयाति वायुर्गंधानिवाशयात्	॥८॥
श्रोत्रं चक्षुः स्पर्शनं च रसनं घ्राणमेव च ।
अधिष्ठाय मनश्चायं विषयानुपसेवते 	॥९॥
उत्क्रामंतं स्थितं वापि भुंजानं वा गुणान्वितम् ।
विमूढा नानुपश्यंति पश्यंति ज्ञानचक्षुषः	॥१०॥
यतंतो योगिनश्चैनं पश्यंत्यात्मन्यवस्थितम् । 
यतंतोप्यकृतात्मानो नैनं पश्यंत्यचेतसः	॥११॥
यदादित्यगतं तेजो जगद्भासयतेऽखिलम् ।
यच्चंद्रमसि यच्चाग्नौ तत्तेजो विद्धि मामकम्	॥१२॥
गामाविश्य च भूतानि धारयाम्यहमोजसा ।
पुष्णामि चोषधीः सर्वाः सोमो भूत्वा रसात्मकः	॥१३॥
अहं वैश्वानरो भूत्वा प्राणिनां देहमाश्रितः । 
प्राणापानसमायुक्तः पचाम्यन्नं चतुर्विधम्	॥१४॥
सर्वस्य चाहं हृदि सन्निविष्टो 
मत्तः स्मृतिज्ञानमपोहनं च । 
वेदैश्च सर्वैरहमेव वेद्यो 
वेदांतकृद्वेदविदेव चाहम्	॥१५॥
द्वाविमौ पुरुषौ लोके क्षरश्चाक्षर एव च ।
क्षरः सर्वाणि भूतानि कूटस्थोऽक्षर उच्यते	॥१६॥
उत्तमः पुरुषस्त्वन्यः परमात्मेत्युदाहृतः ।
यो लोकत्रयमाविश्य बिभर्त्यव्यय ईश्वरः	॥१७॥
यस्माद् क्षरमतीतोहमक्षरादपि चोत्तमः ।
अतोऽस्मि लोके वेदे च प्रथितः पुरुषोत्तमः	॥१८॥
यो मामेवमसंमूढो जानाति पुरुषोत्तमम् ।
स सर्वविद्भजति मां सर्वभावेन भारत	॥१९॥
इति गुह्यतमं शास्त्रमिदमुक्तं मयानघ ।
एतद्बुद्ध्वा बुद्धिमान् स्यात् कृतकृत्यश्च भारत	॥२०॥
॥ ओं तत्सदिति श्रीमद्भगवद्गीतासु उपनिषत्सु ब्रह्मविद्यायां योगशास्त्रे श्रीकृष्णार्जुनसंवादे पुरुषोत्तमयोगो नाम पंचदशोऽध्यायः ॥